بنام خدا

پان‌تُرکیسم، ایدئولوژی ملی‌گرایانه (ناسیونالیستی) و توسعه‌خواهانه‌ای است که برپایهٔ آن همه مردمانی که به زبانی ترکی‌تبار سخن می‌گویند، ملت واحدی هستند که باید تحت رهبری در دولتی واحد متحد شوند.

هدف پان‌ترکیسم گردآوردن همۀ ترک زبانان، از جمله ترک زبانان قبرس، بلغارستان، شبه‌جزیره بالکان، آسیای مرکزی، عراق، ایران، افغانستان، ترکستان چین (ایالت سین‌کیانگ)، قفقاز،کریمه، ماوراء قفقاز، تاتارستان، حوالی رود ولگا و سیبری تحت رهبری ترکیه است.

روی جلد نشریه بوزکورت (گرگ‌های خاکستری) ارگان پان‌ترکی فاصله سال‌های ۱۹۳۹-۱۹۴۲. کادر نقطه چین، وسعت امپراطوری مورد نظر پان ترکیست‌ها را شامل مناطق شمالی ایران و افغانستان نشان می‌دهد. روی عنوان نشریه جمله "نژاد ترک، برتر از همه نژادها" نوشته شده و تصویر گرگ خاکستری درون ماه و ستاره به چشم می‌خورد

گرچه پان‌ترکیسم از درون پان‌تورانیسم سربرآورده‌است، با این وصف، میان پان‌ترکیسم و پان تورانیسم تفاوتهایی وجود دارد .

شباهت صوری میان دو نام «تور» و «تورک (ترک)» پندارها و گمراهیهایی را سبب شده‌است. همین تصورات در سده‌های ۱۳و۱۴ق/۱۹و۲۰م تحریفها و دشواریهایی را پدید آورد؛ به ویژه آنکه در برخی از مآخذ محدوده‌هایی خیالی با نامهای توران و ترکستان در آسیای مرکزی پدید آمد که از دیدگاه جغرافیایی و تاریخی به اثبات نرسیده‌اند. از سدهٔ ۶م که ترکان به آسیای مرکزی راه یافتند، شباهت نامهای «تور» و «تورک» سبب شد که برخی نام توران و ترکان را یکی بدانند؛ حال آنکه رابطه‌ای میان این دو نام وجود ندارد. بعدها صورتی جغرافیایی را برای سرزمین توران مشخص کردند که جز تصور و پندار نبوده‌است. در این مشخصهٔ جغرافیایی دشتهای آسیای مرکزی و جنوب قزاقستان را که شامل بخش بزرگی از صحرای قراقوم و قزل‌قوم است، توران نامیدند. ظاهراً این سرزمین در جنوب به کوپت‌داغ، در غرب به دریای کاسپین، در شمال شرق به قزاقستان، در جنوب شرق به کوههای تیان‌شان و پامیر، دشت چوی، محدودهٔ کوهستانی رود ایلی و دشتهای اطراف دریاچهٔ بالخاش منتهی می‌شده‌است .

نام ترکستان نیز همین حال را داشت و از سوی فاتحان عرب بر اراضی وسیعی از آسیای مرکزی نهاده شد. این اراضی بخش بزرگی از سرزمینهای تابع امپراتوری روسیه (ترکستان روس)، جنوب قزاقستان، سین‌کیانگ (اویغور= ترکستان چین) و شمال افغانستان را شامل می‌شده‌است. در ۱۲۸۴ق/۱۸۶۷م آن بخش از اراضی آسیای مرکزی که تابع روسیه بود، به صورت استانی تابع فرمانداری کل درآمد. از ۱۳۰۳ق/۱۸۸۶م اراضی مذکور رسماً ترکستان نامیده شد. پس از انقلاب روسیه، در ۱۹۱۸م نواحی نواحی غربی سرزمین مذکور، جمهوری شوروی سوسیالیستی خودمختار ترکستان نامیده شد. پس از سالهای ۱۳۰۳-۱۳۰۴ش/۱۹۲۴-۱۹۲۵م نام ترکستان از میان رفت و جای خود را به عنوان «آسیای میانه» داد که شامل بخشهای آسیای مرکزی تابع اتحاد شوروی سابق بود .

بارتولد تورانیان را شاخه‌ای با فرهنگ نازل‌تر از قوم آریایی دانسته ، و یادآور شده که میان دو قوم آریان و توران دشمنی وجود داشته‌است . هنگامی که در سدۀ ۶م ترکستان به تسلط ترکان درآمد ، این دو واژه با یکدیگر درآمیختند و نام توران بر ترکان اطلاق شد ، حال آنکه از آغاز رابطه‌ای میان این دو نام موجود نبود . تشویشهای مندرج در آثار مؤلفان دربارۀ مرز ایران و توران سبب بروز ابهام گردیده ، و موجب آن شده‌است که برخی مؤلفان تورانیان را ترک بنامند . گروهی از مؤلفان نیز حدود آمودریا (جیحون) را مرز ایران و توران نوشته‌اند . خوارزمی ایرانیان را «صاحب‌النهر» دانسته ، و آن سوی رود را مرز توران خوانده‌است . بیرونی مرز ایران و توران را در جایی میان فرغانه و تخارستان دانسته‌است . مسعودی دربارۀ ترک نبودن تورانیان ، به خطای برخی از مؤلفان اشاره کرده ، و نوشته‌است که «مولد افراسیاب به دیار ترک بود و آن خطا که مؤلفان کتب تاریخ و غیرتاریخ کرده ، و او را ترک پنداشته‌اند ، از همین جا آمده‌است .»

در شاهنامه و دیگر منابع دوره اسلامی ، ترکان جای دشمنان بزرگ ایرانیان را گرفتند و نام تورانیان به ایشان اطلاق شد . ترکان نیز اخبار و روایات مربوط به تورانیان را تاریخ باستان خویش دانستند ؛ چنانکه در قدیمترین فرهنگ ترکی ، معروف به دیوان لغات الترک ، نیای بزرگ و پهلوان ترکان آسیای میانه یعنی تُنکااَلب اَر، با افراسیاب یکی دانسته شده‌است . بر مبنای چنین تفکری ، سلسله قراخانیان / ایلک خانیان که از نژاد ترک چِگِلی بودند و مدتها در کاشغر و بَلاساغون و خُتن و ماوراءالنهر حکومت کردند ، خود را آل افراسیاب نامیدند . تداوم و استمرار این تفکر در میان ترکان سبب شد که از اوایل سده چهاردهم / آغاز سدة بیستم در ترکیه اندیشه پان تورانیسم و به تبع آن پان ترکیسم قوّت بگیرد . پان ترکیستها ، آسیای میانه را جایگاه باستانی ترکان نامیدند ، بر یکی بودن ترکان با تورانیان پافشاری کردند و اقوام بسیار آسیای مقدم نظیر عیلامیها ، سومریها ، هوریاییان ، گوتیان ، کاسیها ، میتانیها ، اورارتوها و مادها را از اقوام ترک دانستند . بدین ترتیب ، مورخان پان ترکیست نه تنها آسیای مرکزی ، بلکه بخش بزرگی از جهان ، از جمله منطقة اورارتو ، را سرزمین توران نامیدند . علی کمال ، مورخ ترک ، منکر وجود قوم ارمنی و سرزمین ارمنستان شده و نوشته‌است که تا سدة ششم پیش از میلاد در شرق شبه جزیره آناطولی حتی یک ارمنی وجود نداشته و در این سرزمین، ترکان دولت تورانی اورارتو را پدید آورده بوده‌اند. ضیاء گوک آلپ مدعی است که وطن ترکان نه ترکیه‌است و نه ترکستان ، بلکه کشور بزرگ و جاودانی توران است .

ادامه این مطلب را در پست بعدی بخوانید .

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: